Z dniem 30.11.2020 roku weszła w życie nowelizacja kodeksu postępowania cywilnego oraz ustawy o Policji, zgodnie z którą wobec osoby stosującej przemoc w rodzinie może zostać wydany natychmiastowy nakaz opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania lub zakaz zbliżania się do mieszkania lub bezpośredniego otoczenia.
Tym samym ofiary przemocy domowej zyskały instrument prawny umożliwiający niezwłoczne usunięcie sprawcy z mieszkania. Ocena przesłanek do zastosowania takiego środka należy do interweniujących funkcjonariuszy Policji lub Żandarmerii Wojskowej. Przepis art. 15a ustawy o Policji wymienia szereg okoliczności, które organy ścigania powinny uwzględnić podczas podejmowania decyzji o zastosowaniu nakazu. Faktyczna ocena, czy osoba ma opuścić mieszkanie, należy więc do funkcjonariusza, który nie ustala czy ta osoba faktycznie jest sprawcą przemocy, lecz stwierdza zasadność zatrzymania badając czy zachodzi ryzyko bezpośredniego zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzkiego domowników. Czy dana osoba faktycznie jest sprawcą, rozstrzygnie Sąd. Policja stosuje jedynie środek zabezpieczający.
Na zastosowany środek osoba usunięta z mieszkania może złożyć zażalenie. Z kolei ofiara przemocy może złożyć wniosek o przedłużenie jego stosowania oraz o zobowiązanie sprawcy przemocy do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania.
Przepisy k.p.c. przewidują bardzo krótkie terminy, w których powinno zostać przeprowadzone postępowanie sądowe (nierealne z punktu widzenia praktyki funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości). Dość wspomnieć, że według przepisu art. 5056 k.p.c. sąd powinien orzec w terminie 1 miesiąca od wniesienia wniosku. W tak krótkim terminie, z uwagi m.in. na obieg korespondencji, Sąd zdąży co najwyżej wyznaczyć termin pierwszej rozprawy. Jeżeli natomiast zajdzie potrzeba przesłuchiwania świadków i małoletnich, zgromadzenia materiału dowodowego (np. Niebieskiej Karty, notatek z interwencji Policji, obdukcji lekarskich, akt postępowania karnego dotyczącego przestępstwa z art. 207 k.k.), wtedy czas procesu niechybnie rozciągnie się przynajmniej na okres kilku miesięcy. Dodajmy do tego postępowanie odwoławcze i sprawa może potrwać nawet i rok.
Jeśli chodzi o usunięcie sprawcy przemocy w rodzinie z mieszkania, nasze prawo przewiduje przynajmniej 3 podstawy prawne, które to umożliwiają. Pierwsza z nich, to omówiony powyżej wniosek o zobowiązanie sprawcy przemocy do opuszczenia mieszkania, druga to żądanie eksmisji w postępowaniu rozwodowym, zaś trzecia to pozew o ochronę własności na podstawie art. 222 k.p.c. Należy także wspomnieć o możliwości wydania przez sąd karny wobec sprawcy skazanego za przestępstwo z art. 207 k.k. zakazu zbliżania się do osób pokrzywdzonych przemocą domową, który to zakaz również eliminuje sprawcę z najbliższego otoczenia ofiar.
Wydaje się więc, że polskie prawo dysponuje instrumentami pozwalającymi chronić osoby pokrzywdzone przemocą domową. Osobną kwestią pozostaje ich stosowanie.
